V.1.1. Tezgah türü

ALİŞAR KÖYÜ (şimdi Ilışar köyü)

[geri] [içindekiler] [ileri]


küplerin biçimlendirilişi

1 Alişar'da küplerin biçimlendirilişi

haritaBirinci tür tezgâhla çalışan köylerden birisi, Ordu ilinin Mesudiye ilçesine bağlı Alişar köyüdür. Halk arasında bu köye Küpçüler Köyü de denmektedir. Ordu'dan Mesudiye'ye ormanlar ve yeşillikler içinden geçen dolambaçlı bir yoldan taksiyle dört-beş saatte gidilebilmektedir. Mesudiye'den Alişar Köyü'ne giden yolsa, dimdik, yokuşlu ve çok bozuk olduğundan ancak ciple çıkılabilmektedir (1972-79 arası - şimdi asfalt yolu bulunur).

Alişar köyünde bu uğraş, her nedense kaynanalara özgü bir olgudur. Pişirme işlemi erkekler tarafından sürdürülmektedir. Altmış-yetmiş kadar aile bu işle uğraşmaktadır, ancak köyün halk arasındaki adına uygun olarak bu aileler yalnızca küp yapımıyla ilgilenmektedirler. Alişar'lı kaynanalar, birinci tezgâh türüne uygun yöntemle tahta bir altlığın üzerinde, yapılan işi altlıkla birlikte döndürmek yerine kendileri işin çevresinde dönerek lule adını verdikleri bantları üst üste koyup pekiştirerek küpleri biçimlendirmektedirler.

fırına yerleştirilişi

2 Alişar'da küplerin fırına yerleştirilişi

Alişar'da biçimlendirmede en ilkel yöntemin uygulanmasına karşın pişirim, Anadolu'da pek az yerde görülen 3. türde irili ufaklı yüz kadar küp alabilen bir fırında, odunla, 24 saat süreyle yapılmaktadır.

Küpler, büyük küp (turşu için), orta küp (su için) ve küçük küp (peynir ve çökelek için) olmak üzere üç boyda yapılmaktadır. Ürünler, pişirildikten sonra içleri cop adı verilen ve ucuna çaput sarılı bir sopa yardımıyla reçineyle (çam sakızıyla) sıvanmaktadır. Bir tür pişmemiş sır olan reçineden oluşan bu tabaka, aşındıkça yenilenebilmektedir.

Biçimlendirmede kullanılan tezgah üç ayrı öğeden oluşmaktadır.

Dibek Dibek: adı verilen bir tahta altlığı yüksek tutmaya yarayan, kilden yapılmış gereç
Altlık Altlık: adı verilen ve altlık olarak kullanılan bir tahta parçası
Kazıyacak Kazıyacak: adı verilen ve biçimlendirmede kullanılan bir modlaj kalemi

[geri] [içindekiler] [ileri]


Not:
Bu araştırma Güngör Güner tarafindan 1972-77 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. O nedenle sayısal ve diğer veriler, o günün koşullarını yansıtmaktadır.